Anadolu Ajansının (AA) “Avrupa’da İsrail soykırımının sessiz destekçileri” başlıklı belgesinin beşinci ve son kısmında AA muhabiri, teknolojiden finansa, perakendeden savunma endüstrisine kadar çok sayıda global şirketin Gazze’de soykırım işlediği için milletlerarası mahkemelerde yargılanan İsrail’e sağladığı takviyesi ve bu şirketlere yönelik boykot kampanyalarını derledi.
Anadolu Ajansı’nın derlediği haber iktidara yakın Yeni Şafak gazetesinin de manşetini belirledi. Gazete “Soykırıma ortak olan şirketler” diyerek başta Google olmak üzere birçok global şirketi manşet sayfasından amaç aldı.
Anadolu Ajansı’nda yer alan ilgili haber şöyle:
“İsrail’in Gazze’de sürdürdüğü soykırım taarruzları, teknoloji devlerinden silah üreticilerine, perakende zincirlerinden toplumsal medya platformlarına kadar birçok global şirketin direkt yahut dolaylı takviyesiyle gerçekleşiyor.
Amazon, Google ve Microsoft üzere teknoloji devleri İsrail’e bulut depolama hizmetleri sağlarken, Elbit Systems, Israel Aerospace Industries (IAI) ve Rafael Advanced Defense Systems üzere savunma şirketleri de 7 Ekim 2023 sonrası rekor karlar elde ediyor.
Filistin Boykot, Yatırımların Geri Çekilmesi ve Yaptırımlar (BDS) Komitesi, İsrail’e dayanak veren şirketlere yönelik stratejik boykot davetinde bulunurken, uzmanlar şirketlerin soykırım kabahatine iştirakine karşı lokal hukuk düzeneklerinin kullanılabileceğini vurguluyor.
SİLAH ÜRETİCİLERİ VE SAVUNMA ŞİRKETLERİ KARLARINI KATLADI
İsrail’in önde gelen savunma şirketleri Elbit Systems, IAI ve Rafael Advanced Defense Systems, 7 Ekim 2023 sonrası periyotta rekor karlar elde ederken, bu şirketler, Gazze’de kullandıkları silah ve teknolojileri global pazarda da satışa sunuyor.
Elbit Systems’in CEO’su, şirketin 7 Ekim sonrası üretimlerinde ve siparişlerde önemli bir artış yaşandığını aktarırken, bu durum savaş hatalarında kullanılan silahların üreticilerini ve şirket yöneticilerini de bu cürümlerden sorumlusu tutulması gerektiğini ortaya koyuyor.
Boeing, Lockheed Martin üzere Amerikan savunma şirketleri de İsrail’e kıymetli ölçüde askeri teçhizat sağlayarak, Gazze’deki taarruzlarına dolaylı takviye veriyor.
TEKNOLOJİ DEVLERİ İSRAİL’İN BİLGİ ALTYAPISINI GÜÇLENDİRİYOR
Amazon, Google ve Microsoft üzere teknoloji devleri, İsrail’e sağladıkları bulut depolama hizmetleriyle Gazze’deki operasyonlara dolaylı dayanak veriyor.
Bu şirketler, 7 Ekim sonrasında İsrail ile olan mutabakatlarını genişleterek, işgal rejiminin bilgi toplama ve depolama kapasitesini artırmasına yardımcı oluyor.
Google ve Amazon’un sağladığı bulut altyapısı, İsrail’in Gazze ve Lübnan’daki sivillere ilişkin bilgileri depolamasına ve işlemesine imkan tanıyor. Bu bilgiler, askeri operasyonların planlanmasında ve gaye belirlenmesinde kullanılıyor.
Airbnb, Booking.com ve Expedia, işgal altındaki Filistin topraklarındaki yasa dışı yerleşimlerde kiralık mülk sunmaya devam ederek işgali yasallaştırdığı gerekçesiyle dava ediliyor.
Disney’e ilişkin Marvel Studios’un yeni “Kaptan Amerika” sinemasında İsrail’i yücelten bir “süper kahraman” karakteri yaratması, kültürel alanda da işgal rejiminin propagandasına takviye sağlandığını gösteriyor.
SOSYAL MEDYA PLATFORMLARI FİLİSTİN SESİNİ KISIYOR
Başta Facebook, Instagram ve bunun yanında X ve TikTok üzere toplumsal medya platformları, İsrail yanlısı bir sansür siyaseti izlemekle eleştiriliyor.
Bu platformlar, Filistin’i destekleyen içerikleri ve hesapları sistematik olarak engellerken, İsrail yanlısı şiddet içerikli paylaşımlara daha toleranslı davranmakla suçlanıyor.
Platform yöneticilerinin birçoklarının İsrail’e sempati duyduğunu belirten uzmanlar, bilhassa 7 Ekim sonrasında Filistin yanlısı içeriklere yönelik sansürün arttığını vurguluyor.
BOYKOT LİSTELERİ VE TÜKETİCİ TEPKİLERİ
Dünya genelinde tüketiciler, İsrail’e takviye veren markalara yönelik boykot kampanyaları başlattı. Starbucks, McDonald’s, Coca-Cola üzere global markalar, İsrail’e verdikleri açık dayanaktan ötürü bu kampanyaların maksadında yer alıyor.
İsrail’e yönelik boykotlar nedeniyle satışları düşen Starbucks’ın eski CEO’su Laxman Narasimhan vazifesinden ayrılmak zorunda kalırken, Amerikan kahve zincirinin satışları, İsrail’e verdiği dayanak nedeniyle başlatılan boykot kampanyaları sonrasında düşüşünü sürdürüyor.
Dünyaca ünlü hazır giysi markası Zara, Gazze’deki yıkımı anımsattığı gerekçesiyle ağır tenkit alan reklam kampanyasını internet sitesinden ve toplumsal medya hesaplarından kaldırmak zorunda kalırken, Inditex bünyesindeki marka, Gazze’ye yönelik taarruzların başından buyana boykot listelerinin birinci sıralarında yer alıyor.
Fransa’da, Filistin Acil Durum Kolektifi aktivistleri, İsrail’e verdiği dayanak nedeniyle Carrefour’a karşı ekonomik boykot davetinde bulunurken, Fransız perakende devinin milletlerarası hukuku ihlal ederek Batı Şeria’daki yasa dışı yerleşimlerde mağazalar açtığını belirtiyor.
Financial Times’ın haberine nazaran, İngiltere merkezli Barclays Bankası, Filistin yanlısı aktivistlerin baskısı sonucu İsrail devlet tahvili ihalelerinden çekilmeyi planlamasına rağmen, İsrail’e verdiği borçlanma takviyesini sürdürüyor.
Hollanda Savcılığı, tatil kiralama platformu Booking.com hakkında, İsrail’in yasa dışı yerleşimlerindeki mülkleri listelediği gerekçesiyle insan hakları örgütleri tarafından yapılan cürüm duyurusu kapsamında soruşturma yürütüyor.
Filistin BDS Komitesi, şirketlerin İsrail’e verdikleri dayanağın yalnızca ticari dertlerden kaynaklanmadığını, tıpkı vakitte ideolojik bir tercih olduğunu vurguluyor.
BDS Komitesi, bu şirketlerin İsrail’deki operasyonlarının soykırım kabahatine ortak olduğunu vurguluyor ve boykot kampanyalarının muvaffakiyete ulaşması için stratejik amaçlara odaklanılması davetinde bulunuyor. Komite, geçmişteki başarılı örneklerden ilham alarak, Güney Afrika apartheid rejimine karşı yürütülen kampanyalara emsal stratejik bir yaklaşım öneriyor.
“SOYKIRIM KİMİLERİ İÇİN KÂRLI BİR İŞ”
Kent Üniversitesinden Milletlerarası Hukuk Uzmanı Dr. Shahd Hammouri, İsrail’in Gazze’deki hareketlerinin ekonomik boyutuna dikkat çekerek, “Soykırım kimileri için karlı bir iş, bu yüzden hala devam ediyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
Hammouri, İsrail’in savaş iktisadının ABD tarafından finanse edildiğini belirterek, “İsrail’in yatırımcıları, askeri hizmetler, kanlı elmaslar, casus yazılımlar, kobalt ve silahlar dahil olmak üzere dünyanın en kanlı tedarik zincirlerinin önde gelen aktörleri” diyor.
Silah sanayisinin çatışmaların tırmanmasından birinci faydalanan sektör olduğuna işaret eden Hammouri, “Gazze’deki soykırım ve Ukrayna’daki savaş, dünya çapında sanayi için tarihi karlara dönüştü. İsrail’e silah tedarik eden esas şirketler ABD, Almanya, İngiltere ve Fransa’da bulunuyor. Bu devletler dünyanın en büyük silah ihracatçıları ortasında yer alıyor” tabirlerini kullanıyor.
Hammouri, teknoloji şirketlerinin rolüne de değinerek, “2021’de İsrail, Proje Nimbus kapsamında Amazon ve Google ile bulut depolama alanı sağlamak için bir mutabakat imzaladı. Microsoft da İsrail’e Filistin nüfusunun idaresini kolaylaştırmak için yazılım hizmetleri sağlıyor.” bilgisini paylaştı.
“ŞİRKETLERE YAPTIRIM İÇİN MAHALLÎ HUKUK SİSTEMLERİ KULLANILABİLİR”
Rotterdam Erasmus Üniversitesinden Milletlerarası Hukuk Uzmanı Abdurrahman Erol, çok uluslu şirketlerin İsrail’le işbirliğine karşı tüzel yaptırımların zorluğuna ve alternatif tahlil yollarına dikkat çekiyor.
Erol, “İsrail’e ticari dayanak veren ve işbirliği yapan şirketlere milletlerarası hukuk düzeyinde direkt yaptırım uygulanması epeyce güç. Çok uluslu şirketlerin fail yahut özne olarak sorumluluğunun tespit edilmesi, mevcut memleketler arası hukuk düzenekleriyle hudutlu kalıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Bununla birlikte, milletlerarası hukukun dolaylı kullanım alanları olduğunu vurgulayan Erol, “Yerel hukukların birçoklarında üniversal yargılama yetkisi düzenleniyor. Örneğin, bizim ceza kanunumuzda da bulunan savaş kabahatleri, soykırım cürmü, insanlığa karşı cürümler üzere hata tipleri üzerinden yahut uygar hukuk kapsamında haksız fiil kararlarına dayanılarak çok uluslu şirketlere karşı davalar açılabiliyor.” diye konuştu.
Erol, bu tıp davaların bilhassa Batı ülkelerinde görüldüğüne işaret ederek, “Hollanda’da, Amerika’da, İngiltere’de örneğin silah ticaretinden ötürü açılan davalar mevcut. Hollanda’da Irak’taki silah ticaretinden ötürü yapılmış yargılamalar bunun örnekleri arasında” sözünü kullandı.
Yerel sistemlerin aktif kullanımına vurgu yapan Erol, “Uluslararası hukuk kurallarına dayanılarak, kesin yargılamada lokal sistemleri ve genel hukuk prensiplerini kullanarak bu şirketlerin sorumluluğuna gidilmesi mümkün olabilir.” dedi.”