Hatay‘ın tarihine hassas dokunuş: Tarihi yapıtları doktor titizliğinde arıyorlar
Kafkas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısım Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan:
” Hatay‘da 720 tane tescilli kültür varlığımız mevcut. Toplamda 307 hektarlık bir alandan bahsediyoruz”
HATAY – Tarihi ve kültürel istikametten hayli güçlü olan Hatay’da, Kahramanmaraş merkezli sarsıntılar nedeniyle enkaz altında kalan tarihi eserler uzmanlar tarafından adeta doktor titizliğiyle aranarak enkaz altından çıkarılıyor.
Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat sarsıntılarından en çok etkilenen Hatay’da on binlerce yerleşim yeriyle bir arada tarihi binalar da enkaz oldu. Tarihi ve kültürel taraftan epey güçlü olan Hatay’da enkaz altında kalan tarihi yapıtların kurtarılmasına yönelik çalışma başlatıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde gerçekleştirilen çalışmalarda uzmanlar doktor hassasiyetiyle eserleri kurtarmaya çalışıyor. Kafkas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısım Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan koordinesinde Hatay’ın tarihi Uzun Çarşısı içerisindeki 16. yüzyıl Osmanlı mescitlerinden biri olan Yeni Camii’de çalışmalarını sürdüren gruplar büyük bir hassasiyetle enkaz altındaki nitelikli tarihi yapıtlara ulaşmayı hedefliyor. Yapıtların bulunduğu bölgelerde nokta atışı çalışmalar yapan takımlar, yapıtları ziyan görmeden tekrar gün yüzüne çıkarıyor. Çıkarılan eserler ise Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından geçici depolarda koruma ediliyor. Yapıtlarda bir hasar olması durumunda ise uzman takımlar tarafından onarımları tamamlanarak aslına uygun hale getiriliyor.
“Hem kitabelerini hem taç kapı hem de minbere ilişkin nitelikli malzemeyi enkazdan çıkarmayı planlıyoruz”
Plan ve süsleme tarafından 16. yüzyıl yapıtı olan Yeni Cami üzerinde titiz bir çalışma yürüttüklerini söyleyen Kafkas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısım Lideri Doç. Dr. Muhammet Arslan, caminin 18. ve 19. yüzyıllarda tamir gördüğünü belirterek “Yeni Mescit’te takım arkadaşlarımızla birlikte caminin nitelikli materyallerini enkazdan çıkarmayı hedefliyoruz. Caminin hem harim kapısında hem de minber taç kapısında iki tane kitabesi var. Bunların dışında nitelikli bir taç kapısı var mermer gereçten. Bu kapının ahşap gereçleri bulunmakta. Minberi de epey hoş işçilikli, mermerden yapılmış. Hem kitabelerini hem taç kapı hem de minbere ilişkin nitelikli malzemeyi enkazdan çıkarmayı planlıyoruz” dedi.
Caminin kıymetli nitelikli materyallerini çıkarmayı hedeflediklerini söyleyen Arslan, “Minberi bir bütün olarak, taç kapıyı bir bütün olarak düşünmek lazım. Bunlara ilişkin 30-40 kesim elde edeceğimiz nitelikli gereç olacak. Tıpkı vakitte şadırvanı da çok kıymetli. Zira burası bir külliye. Birebir halde şadırvanda da mimari süslemeli taşlar mevcut. Bunları da enkazdan çıkarmayı hedefliyoruz” diye konuştu.
Tarihi yapıtları doktor titizliğinde arıyorlar
Tarihi eserleri arama kurtarma faaliyetleri hassasiyetiyle yaklaştığını söyleyen Arslan, “Ben bu yaptığımız çalışmayı arama kurtarma faaliyetlerine benzetiyorum. Zelzelenin o birinci günlerinde o arama kurtarma grupları canlılara ulaşmak için zelzele gece olduğu için direkt nasıl ki yatak odasına yönlendilerse biz de tarihi yapılardaki nitelikli gerecin yerini bildiğimiz için, yani kitabe, sütun, sütun başlığı, taç kapı, mihrap, minber, ahşap kapı kanatları üzere nitelikli gerecin yerini bildiğimiz için tüm enkazla uğraşmak yerine direkt o alana yönelip, o alanda enkaz arkeolojisi ismini verdiğimiz farklı bir metodoloji uygulayarak eserimizi sağlıklı, sağlam bir formda ve ya bazen de kırılmış, modüllü bir halde enkazdan çıkarıyoruz” tabirlerini kullandı.
Temizlik ve envanter süreçlerinden sonra yapıtların müdafaa altına alınarak muhtaçlık gerektiği takdirde onarıma gidileceğini belirten Arslan, “Biz gerekli belgeleme, paklık ve envanterleme çalışmasını yaptıktan sonra bunları süreksiz hafriyat meskeni depomuza alıyoruz. Bizden sonra bilhassa hasar görmüş yapıtlarımız Kültür ve Turizm Bakanlığının ilgili üniteleri tarafından laboratuvarlarda restoratörler tarafından gerekli onarım çalışması yapıldıktan sonra bu yapıtlarımız yine ihya edilirken özgün yerlerine konulmuş olacak” diye konuştu.
“Hatay’da 307 hektarlık alanda 720 tane tescilli kültür varlığımız mevcut”
Hatay’da geniş bir coğrafyada pek çok kültürel varlığın bulunduğunu tabir eden Arslan, “Antakya kültür varlıkları istikametinden epey değerli bir bölge. Hem tarihi hem kültürel dokusuyla birlikte kıymetli bir kentsel ve arkeolojik sit alanı. Hatay’da 720 tane tescilli kültür varlığımız mevcut. Toplamda 307 hektarlık bir alandan bahsediyoruz. Biz burada yaklaşık 50 gündür çalışmalarımıza devam ediyoruz. 9 farklı üniversiteden 16 bilim insanı, 21’i de öğrencimiz olmak üzere başta sanat tarihçiler, arkeologlar, mimarlar, inşaat mühendislerinin de dahil olduğu geniş iştirakli bir takımla, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerimizin de eşlik ettiği bir çalışmayla buradaki programımıza devam ediyoruz” diye konuştu.